ŽELJEZNO DOBA

ŽELJEZNO DOBA

(800. – pr.n.e. – I vijek)

Otkrićem prve tehnologije za preradu željezne rude i dobijanje željeza, evolucija kulture ulazi u dugotrajnu epohu dominacije ovog metala u gotovo svim oblastima proizvodnje. Oko 1400 godina prije naše ere upotreba željeza počinje ubrzano da se širi, pa za nekoliko stoljeća u Evropi i Aziji ono potpuno potiskuje bronzu; dominacija željeza daje pečat i savremenoj fazi razvoja materijalne kulture u većem dijelu svijeta.

U arheološkoj nauci sa kraja XIX vijeka željezno doba se dijeli na starije i mlađe. Starije ili halštatsko (prema nalazištu Halštatu kraj Salzburga u Austriji) u srednjoj i zapadnoj Evropi trajalo je približno od 800. do 450. pr. n. e, a mlađe ili latensko (prema nalazištu La Tene na Nojšatelskom jezeru u Švicarskoj) od 450. pr. n. e. pa do početka I vijeka.

Početkom ovog doba, kada željezo ulazi u široku primjenu, nakit i oružje postaju masivniji, keramika gubi dekorativnost. Eksploatacija rudnih bogatstava podstiče razvoj zanatstva i trgovine. Dolazi do pojačanih populacionih kretanja, što izaziva i nemire, sukobe. Naselja se podižu na utvrđenim uzvišenjima, gradinama.

Nekropole se sastoje od grupa tumula. Češći oblik sahranjivanja je inhumacija. Krajem ovog perioda javljaju se veliki tumuli sa složenim pogrebnim ritualom ograničenim brojem sahrana i velikim brojem priloga od srebra, zlata, oružja, metalnih posuda i keramike. Ovo dokazuje početak stvaranja plemenske aristokratije.

– Glasinačka kultura u željeznom dobu –

Tokom željeznog doba (period od 800. pr.n.e. do nove ere) Glasinačka kultura se još više razvija, a taj razvoj se dijeli na 2 faze:

Glasinac IV halštat 800 – 450 pr.n.e.
Glasinac V laten 450 pr.n.e. – početak I vijeka

U ovom periodu se javlja nomadsko stočarstvo, pretpostavlja se da osim toga ekonomiku čine i ratni pohodi, pasivna trgovina, razvijena obrada metala. Naselja su gradinska.

Fanula Papazoglu u studiji o paleobalkanskim plemenima, iznijela je predpostavku da bi se ilirsko pleme Autarijati mogli povezati sa Glasinačkom kulturnom grupom, a od sredine 60-tih godina Autarijati se smatraju kao narod koji je bio nosilac Glasinačke kulture, sve do oko 310. g pr.n.e. kada usljed keltskih migracija dolazi do miješanja ove dvije grupe.

– Ilirski ratovi –

Ilirski ratovi su vojni sukobi između Ilirskog (Ardijejskog) kraljevstva i Rimske republike koji su trajali od 229. p. n. e. do 168. p. n. e.. Počeli su sprečavanjem piratskih napade na grčke i rimske trgovačke brodove po Jadranskom moru. Nakon 167. prije nove ere Regnum Illyricum (Ilirsko Kraljevstvo) ilirskog kralja Gencija je potpao pod vlast Rima.

Nakon toga su se osvojena područja vrlo brzo širila i na područja koja su bila naseljena ostalim ilirskim plemenima, uključujući i prostor današnjih Bjelimića naseljen Narensima i Dezidijatima, koji tada prvi put postaje dijelom rimskog protektorata Ilirik